Phân tích Vẻ đẹp của sông Hương qua bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của Hoàng Phủ Ngọc Tường- Văn 12

Phân tích Vẻ đẹp của sông Hương qua bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Như cũng chẳng biết tự bao giờ sông Hương núi ngự đã trở thành nguồn cảm hứng dạt dào của nhiều văn nhân, nghệ sĩ. Và như đã nằm trong dòng cảm xúc ấy, nhà văn chuyên về bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng như đã dành một bài bút kí tài hoa, sang trọng “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” để khắc họa vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của Hương giang. Chính bằng ngôn từ mĩ lệ mà như lại rất giàu sức biểu đạt và cùng với những trí tưởng tượng phong phú và sự hiểu biết uyên bác về địa lí, lịch sử, văn hóa, văn học… Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường dường như cũng đã tái hiện thành công vẻ đẹp của sông Hương như một biểu tượng cho văn hóa và tâm hồn con người xứ Huế mộng mơ này.

Nếu như người ta nhắc tới thủ đô Pari hoa lệ thì không thể không nhắc tới dòng sống Xen nổi tiếng. Và khi nhắc đến Hương giang chảy lững lờ giữa lòng thành phố. Khi để nói về dòng sông này, câu mở đầu đoạn trích bài bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường đã viết những câu văn trong trẻo nhất “Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông hương là thuộc về một thành phố duy nhất” và có thể thấy đây như là một nhận xét mang đạm tính chủ quan của nhà văn không chỉ thể hiện niềm tự hào, kiêu hãnh của tác giả khi đặt con sông Hương ngang hàng với vẻ đẹp những dòng sông nổi tiếng trên thế giới.

Và ta như thấy ngược dòng Hương giang, cùng tác giả trở về thượng nguồn của nó, ta ngạc nhiên thú vị trước những nét tính cách thật phong phú dường như là đã đến khó hiểu của dòng sông. Và lúc này con sông Hương ở thượng nguồn được nhà văn miêu tả với một sức sống mãnh liệt, nó thật hoang dại nhưng có lúc lại dịu dàng say đắm. Cảnh sông Hương ở đây cũng như đã được tác gải khắc họa đầy ấn tượng’ và dường như nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Có thể thấy chính những hình ảnh so sánh với bản trường ca kết hợp với tính từ đặc tả “rầm rộ” như cả sự “mãnh liệt” cùng với động từ mạnh “cuộn xoáy”, nhà văn đã thể hiện thật rõ sức mạnh hoang dại của dòng sông – một vẻ đẹp vốn có của thiên nhiên, của đại ngàn trường sơn hùng vĩ. Cùng với chi tiết này cũng như đã gây ấn tượng manh với bạn đọc bởi nhà văn đã cho bạn đọc được khám phá tính cách mới mẻ của con sông Hương thật thơ mộng và rất đỗi trữ tình. Mà nếu chỉ ngắm khuôn mặt kinh thành của nó sẽ không nhận ra được thì đó như chính là sức mạnh hùng vĩ, man dại của đời sống.

Thật dễ nhận thấy bên cạnh vẻ đẹp mãnh liệt đó Hương giang vẫn giữ được nét dịu dàng, duyên dáng của dòng sông ở xứ mơ màng như đã thật “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”. Tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường dường như đã có đôi bàn tay của người họa sĩ tài hòa khi ông phối hai màu xanh – đỏ trong bức tranh của sông Hương. Và ta như có thể nói trong cái bầu không khí lạnh lẽo và tưởng như âm u kia dường như cũng đã thắp lên được sự ấm nóng của sắc hoa đỗ quyên.

Cho đến giữa lòng trường Sơn sông Hương lúc này đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái di gan phóng khoáng và man dại…trong sáng…gan dạ”. Sông Hương cũng ngay lúc này dường như cũng đã được nhân hóa như một cô gái di gan – cô gái của một bộ tộc người ưa sống tự do, một sự phóng khoáng, mạnh mẽ, dường như cũng đã khiến dòng sông không còn là sinh vật vô tri, vô giác mà trở thành một sinh thể đầy cá tính, mạnh mẽ, quyến rũ, mê say.

Cho đên khi ra khỏi rừng “sông Hương nhanh chóng mang một màu sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”. Từ “cô gái”, sông Hương lúc này dường như cũng đã được nâng lên thành người mẹ gợi ra sự đằm thắm phì nhiêu, màu mỡ của đồng bằng châu thổ. Tác giả cũng như đã tỏ ra là người am hiểu dòng sông Hương khi ông nhắc nhở “nếu chỉ mải mê ngắm nhìn khuôn mặt kinh thành của nó tôi nghĩ rằng người ta dường như sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương…núi Kim Phụng”. Và cũng chính từ lời nhắc nhở của nhà văn ta nhận thấy: vậy là có một dòng sông như ở phía bên kia cửa rừng và một dòng sông ở kinh thành. Sông Hương bây giờ cũng trở nên sâu sắc, kín đáo và giàu tâm trạng biết bao.

Có thể nhận thấy trong cuộc hành trình xuôi về đồng bằng, nhà văn đã nhận ra sự thay đổi về tính cách của sông Hương. Bởi chính có lẽ, trước khi trở thành người tình chung thủy của cố đô, sông Hương cũng như đã trải qua một hành trình đầy gian truân và nhiều thử thách. Và nhất là khi xuôi theo dòng Hương giang và để về vùng đồng bằng và ngoại vi thành phố Huế ta bắt gặp nét đẹp khác của dòng sông “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng châu hóa đầy hoa dại”. Ta như thấy được hình tượng người con gái đẹp gợi mở cho người đọc về vẻ đẹp mới mẻ của dòng sông hứa hẹn nhiều điều thú vị, hấp dẫn và dường như cũng như đã đem đến cho ta một liên tưởng đẹp đẽ đến một huyền thoại cổ tích đó chính là một nàng công chúa ngủ trong rừng. Có thể nhận thấy chính sự hiểu biết về địa lý cùng năng lực quan sát tinh tế nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường dường như cũng đã gợi ra thật đẹp dáng hình của sông Hương “chuyển dòng một cách liên tục…uốn mình theo những đường cong thật mềm…” Đó chính là những từ “liên tục”, “đột ngột” là những trạng từ miêu tả sự đổi dòng đầy bất ngờ thể hiện sự trăn trở của dòng sông khi chưa gặp người tình cố đô. Lúc này đây con sông Hương khi chảy xuôi về đồng bằng vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn. Nó cứ như lẳng lặng trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách. Nếu như chính cái sừng sững của núi đồi gợi ra sự hùng vĩ, rất mạnh mẽ thì sông Hương dường như lại trở nên hùng vĩ, duyên dáng, mĩ miều, đặc biệt với sắc nước của dòng sông “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Có thể thấy được cái màu tím ấy phải chăng là màu tím của:

“Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc”

(Thanh Hải)

Có lẽ rằng chính sắc màu “tím” trong chữ “chiều tím” của Hoàng Phủ Ngọc Tường là một màu tím của Huế. Màu tím là sắc màu đặc trưng cảu không gian Huế “mà chẳng nơi nào có được”. Đặc biệt, khi người đọc đoạn sông Hương chảy vào ngoại vi thành phố Huế như đã được nhà văn diễn tả “giữa đám quần sơn lô xô ấy….bát ngát tiếng gà”. Có lẽ rằng chỉ với việc qua tất cả chặng đường đi của mình, đây cũng là lúc duy nhất sông Hương mang vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc như những rừng thông u tịch và những lăng tẩm đồ sộ phong kín niềm kiêu hãnh âm u, triết lí – một vẻ đẹp đặc trưng cho miền đất cố đô Huế đẹp đẽ này.

Ta có thể khẳng định về tài văn chương của tác giả lại được dịp biểu lộ thăng hoa. Có thể ví đoạn văn giống như một tấm đá hoa cương đủ khắc tên nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường như đã làm lên cái vẻ vang một đời nghệ sĩ bởi sự khắc họa tài hoa của ông về vẻ đẹp và tính cách của sông Hương. Trong đoạn văn đặc sắc và đầy dư vị này người ta thấy Hoàng Phủ Ngọc Tường hiện lên không chỉ là một nhà văn mà còn là một nhà hội họa với đôi bàn tay nghệ sĩ tài hoa khi vẽ đường uốn lượn mềm mại duyên dáng của dòng sông Hương êm đềm. Con sông Hương khi chảy vào thành phố Huế không còn băn khoăn, và như rất đỗi trăn trở “đổi dòng, uốn mình” liên tục nữa mà “kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng Tây Nam, Đông Bắc”. Như vậy, có thể thấy chính dưới ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường sông Hương lúc này đã là một cô gái có tâm hồn, ý thức tìm được chính mình, được ôm ấp trong lòng một cố đô cổ kính. Và cũng như đã nổi bật trên nền xanh của dòng Hương giang là “chiếc cầu trắng của tác phẩm in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như vành trăng non”. Nói về chính cái vẻ đẹp của cầu Tràng Tiền xứ Huế, nhà thơ Nguyễn Bính đã đánh rơi hai câu thơ lục bát tuyệt hay:

“Cầu cong như chiếc lược ngà

CTa như có thể thấy chính cất âm nhạc của dòng sông được thể hiện ở nhịp điệu êm đềm của bài bút kí bởi những câu văn dài nối tiếp miên man mãi không nguôi. Và bởi lưu tốc, gọng nước của sông Hương “dòng sông Hương khi đi qua tác phẩm đã trôi đi thật chậm biết bao nhiêu và nó như thực cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”.

Hình như là nó cũng đang hòa điệu tâm hồn với Huế và cũng như đã tôn nên vẻ đẹp thơ mộng của cố đô. Khi đứng trước con sông Hương mơ mộng này, người ta không chỉ cảm nhận trước một bức tranh sông nước diễm lệ mà còn đứng trước một biểu tượng của Huế, tâm hồn Huế, văn hóa Huế. Tác giả gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế: “Hình như trong khoảnh khắc trùng lại của sông nước ấy, sông Hương thật như đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. Và có thể thấy đối với nhà văn thì chính nền âm nhạc cổ điển Huế phải được trình diễn trong một khoang thuyền nào đó. Nó như phải được trình diễn giữa những tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya thì mới có thể chinh phục lòng người. Bởi tác giả hình dung toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế được sinh thành trên không gian mặt nước.

Dòng sông Hương không chỉ có nahjc coa họa mà sông Hương còn gắn với những chiến tích hào hùng của dân tộc trong cuộc trường trinh dựng cõi mở nước. Dường như mọi sức nặng của bất kì sự kiện trọng đại nào đều đổ xuống đôi vai kinh thành Huế và sông Hương. Nó như cũng chính là dòng sông của thời gian ngân vang, của lịch sử thi viết giữa màu cỏ viết. Đó còn là một dòng sông thiêng liêng của tổ quốc, là dòng Linh Giang trong sử sách xưa, dường như cũng đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới đất Việt, từng soi bóng xuống kinh thành Phú Xuân, và cũng đã từng chứng kiến nhũng rung chuyển lớn lao của cách mạng tháng Tám, của chiến dịch Mậu Thân 1968. Đó là dòng sông lịch sử đó là dòng sông của huyền thoại.

Bài kí dường như đã khép lại bằng cách lí giải cái tên của dòng sông “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”. Có thể nói đó chính là một câu hỏi nhưng chính thiên bút kí này là một câu trả lời đầy đủ nhất. Cho nên, có thể nói chính câu hỏi này là một cách để nhà văn lưu ý độc giả về cái tên đẹp của dòng sông và bộc lộ cảm xúc đầy ngạc nhiên thú vị của mình trước cái duyên thật đẹp giữa Huế và Hương giang. “Hương” là chính hoa hai bên bờ sông ở thượng nguồn rụng xuống tỏa hương như trong những câu truyện huyền thoại hay người hai bên bở sông đã nấu nước thơm đổ xuống dòng sông, muốn đem cái đẹp và tiếng thơm để xây đắp văn hóa và lịch sử cố đô.

“Ai đã đặt tên cho dòng sông” đúng là một bài bút kí tài hoa dào dạt cảm xúc và đầy chất thơ đến sâu sắc về sông Hương. Dường như chính những nét đặc sắc làm nên sức hấp dẫn của đoạn văn là những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế tài hoa. Tác phẩm dường như cũng đã lôi cuốn và đọng lại trong lòng độc giả bởi một tình yêu say đắm, chân thành cảu nhà văn đối với Huế mộng mơ và vẻ đẹp của sông Hương kiều diễm biết nhường nào.

Nguồn: Văn mẫu hay

Từ khóa tìm kiếm nhiều:

• phân tích vẻ sông hương