Nghệ thuật trào phúng của tác giả Vũ Trọng Phụng trong đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích tiểu thuyết Số đỏ).

Chân dung biếm hoạ: đó là chân dung đám đông (những người đến viếng đám tang chỉ để khoe bản thân, để "chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau"); đó là những chân dung quay cận cảnh (cố Hồng, ông Phán mọc sừng, Xuân Tóc Đỏ, cô Tuyết,...) đã lột tả rõ những niềm "hạnh phúc" của mỗi người trong đám tang của cụ cố tổ.

1.   Mở bài

Giới thiệu đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ của Vũ Trọng Phụng) và nghệ thuật trào phúng được thổ hiện trong đoạn trích.

2.   Thân bài

a)   Nghệ thuật trào phúng trong đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia thể hiện ở các phương diện: xây dựng tình huống trào phúng, vẽ các chân dung biếm hoạ, ngôn ngữ và giọng điệu trào phúng.

-     Tình huống trào phúng thể hiện ngay từ nhan đề của đoạn trích (mâu thuẫn giữa hạnh phúc và tang gia, qua đó toát lên ý nghĩa châm biếm, tố cáo), thể hiện trong cảnh chuẩn bị cho đámtang và cảnh đưa đám.

-    

-     Ngôn ngữ và giọng điệu trào phúng: cách tả người, tả cảnh, kể chuyện đầy ấn tượng và toát lên tiếng cười châm biếm mạnh mẽ. Chẳng hạn:

+ Cách dùng từ: cách gọi tên sự vật (lợn quay đi lọng, kèn bú dích, lốc bốc xoảng, Bấc Đẩu bội tinh, Long bội tinh, Cao Mên bội tinh, Vạn Tượng bội tinh,...); cách đặt tên nhân vật (Typn, Min Đơ, Min Toa, Phán dây thép (Phán mọc sừng), Xuân Tóc Đỏ,...); cách diễn đạt vừa vô lí, vừa có lí ("phải chết một cách bình tĩnh", "hai cái tội nhỏ, một cái ơn to",...).

+ Cách đật câu: có những câu văn chứa đựng trong nó những mâu thuẫn, nghịch lí, lộn sòng thật - giả, tốt - xấu như: "Bầy con cháu chí hiếu chỉ nóng ruột đem chôn cho chóng cái xác chết của cụ tổ..." hoặc: "Thật là đủ giai thanh gái lịch, nên họ chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau, bằng những vẻ mặt buồn rầu của những người đi đưa ma".

+ Cách dựng đoạn: có những đoạn kết hợp đan xen miêu tả viễn cảnh ("Đám cứ đi...") với cận cảnh (đặc tả, phóng to những chi tiết về người, lễ vật, nhạc khí, những câu nói ý nhị với tất cả sự nhố nhăng, bát nháo, rởm đời ở gần cuối đoạn trích).

+ Giọng điệu trào phúng: Trong đoạn trích, bên cạnh việc tả thực một cách khách quan, lạnh lùng, nhà văn chúý xen vào những lời nhận xét, bình luận hài hước, những lối nói ngược thâm thuý như: "Thật là một đám ma to tát có thể làm cho người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng, nếu không gật gù cái đầu" hoặc: "Cái chết kia đã làm cho nhiều người sung sướng lắm." hay: "Tang gia ai cũng vui vẻ cả". Nhiều đoạn văn có giọng hài hước sâu sắc, thú vị: "Những việc trắc trở như thế đã làm cho ông già hơn tám mươi tuổi phải chết một cách bình tĩnh. Trong lúc gia đình nhốn nháo, thằng bồi tiêm đã đếm được đúng một nghìn tám trăm bảy mươi hai câu gắt: "Biết rồi, khổ lắm, nói mãi!" của cụ cố Hồng" hoặc: "Ông chỉ phiền nỗi không biết xử trí với Xuân Tóc Đỏra sao cho phải... Xuân tuy phạm tội quyến rũ một em gái ông, tố cáo cái tội trạng hoang dâm của một em gái khác nữa củaông, nhưng tình cờ đã gây ra cái chết của ông cụ già đáng chết. Hai cái tội nhỏ, một cái ơn to... Làm thế nào? ông phân vân, vò đầu rứt tóc, lúc nào mặt cũng đăm đăm chiêu chiêu, thành thử lại thành ra hợp thời trang, vì mặt ông thật đúng cái mặt một người lúc gia đình đương là tang gia bối rối".

b)  Tác dụng của nghệ thuật trào phúng trong đoạn trích: tập trung phê phán thói háo danh, hám lợi, thói hợmhĩnh, giả tạo, rởm đời, "vô nghĩa lí" và bao trùm là thói đạo đức giả. Toàn cảnh đám tang là một trò diễn lớn.

3.   Kết bài

Đánh giá của bản thân về nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng Phụng trong đoạn trích.